Rola diety w rozwoju chorób związanych z hormonami stała się w ostatnich latach przedmiotem wielu zainteresowań. Dzięki temu badania nad wpływem żywienia na endometriozę niosą ze sobą obiecujące wyniki we wsparciu leczenia tego schorzenia. Wśród badań wiele stara się znaleźć odpowiedź jaki wpływ mają tłuszcze w diecie i jakie tłuszcze wybierać w endometriozie – jaką ilość, rodzaj oraz jakość.
1. Ilość
W literaturze medycznej opisuje się korzystny wpływ na zmniejszenie rozwoju i ryzyka endometriozy wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (WNKT) omega-3, które warto wybierać. Zwiększone spożycie WNKT wpłynęło na niższy poziom markerów ocenianych w procesach zapalnych, oznaczanych w płynie otrzewnowym pacjentek m.in. IL-6, IL-1β i TNFα.
Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności zaleca spożycie kwasów tłuszczowych EPA i DHA co najmniej 200 mg dzienne. Zgodnie z aktualnymi normami dla populacji polskiej zalecana ilość to 250 mg dziennie (a dla kobiet w ciąży i karmiących piersią: 250 mg + 100–200 mg DHA). Natomiast optymalny poziom spożycia EPA i DHA jest znacznie wyższy ponieważ wynosi ok. 1 g dziennie. Co więcej w grupach osób podwyższonego ryzyka jak chorób autoimmunologicznych, krążenia, nowotworowych i neurodegeneracyjnych – około 1,5 g dziennie.
2. Rodzaj
Kwasy tłuszczowe omega-3, głównie DHA i EPA posiadają właściwości przeciwzapalne, jak również znalazły zastosowanie w profilaktyce i dietoterapii chorób sercowo-naczyniowych, zespołu metabolicznego oraz w przewlekłych chorobach zapalnych. To właśnie dzięki działaniu przeciwzapalnym tłuszcze te powinny znaleźć się w diecie pacjentek z endometriozą.
Mają one pozytywny wpływ także dla pacjentów z insulinoopornością – ich odpowiednie spożycie związane jest ze z poprawą wrażliwości komórek na działanie insuliny, czyli mechanizm regulacji poziomu cukru we krwi. To właśnie dzięki działaniu przeciwzapalnym tłuszcze te powinny znaleźć się w diecie pacjentek z endometriozą
Źródła w diecie kwasów tłuszczowych:
Źródłem w diecie tych kwasów tłuszczowych (omega – 3: DHA i EPA) są:
- ryby, głównie tłuste,
- algi.
Zawartość w rybach tych elementów może być różna i zależy od miejsca połowu– ryby dzikie mogą mieć ich więcej w porównaniu do ryb hodowlanych, te z kolei są żywione karmą z modyfikowalną zawartością kwasów tłuszczowych omega-3, zależną od hodowcy.
Bogate w WNKT omega – 3 są również:
- siemię lniane,
- oleje: lniany, rzepakowy, oliwa z oliwek,
- orzechy, migdały,
- nasiona chia.
Dobrym źródłem jest też awokado, jednak jest to głównie niezbędny nienasycony kwas tłuszczowy tj. alfa-linolenowy (ALA). Z ALA organizm wytwarza na drodze konwersji DHA i EPA, a skuteczność tego procesu zależy od czynników takich jak:
- wiek,
- indywidualne cechy metabolizmu,
- stan odżywienia.
Należy również pamiętać, że z codzienną dietą spożywamy również inne kwasy tłuszczowe tj. omega- 6 , które spożywane w nadmiernych ilościach mają działanie prozapalne i hamują powstawanie DHA i EPA z ALA. Zgodnie z rekomendacjami zaleca się zachowanie prawidłowej proporcji kwasów omega-6 do omega-3 w diecie, która powinna wynosić nie więcej niż 5 do 1, aczkolwiek sam stosunek też jest dyskutowany. Znaczące ilości omega- 6 znajdziemy w:
- nasionach słonecznika i sezamu
- olejach z:
- pestek winogron,
- z nasion wiesiołka,
- ogórecznika,
- kukurydzianym,
- sojowym.
Czy wiesz, że…
Olej z wiesiołka i z ogórecznika, nasiona czarnej porzeczki są dobrym źródłem kwasu tłuszczowego gamma- linolenowy (GLA) z grupy omega-6, który wykazuje działanie przeciwzapalne uczestnicząc w syntezie przeciwzapalnych prostaglandyn, tym samym:
- oddziałuje na receptory estrogenowe pozytywnie wpływając m.in. na zmniejszenie dolegliwości związanych z menopauzą oraz w leczeniu nowotworów sutka,
- znajduje zastosowanie w zaburzeniach lipidowych, wpływając wraz z DHA i EPA na zmniejszenie cholesterolu i trójglicerydów,
- wspiera leczenie atopowego zapalenia skóry.
Górny tolerowany poziom spożycia GLA nie powinien przekraczać 3 g/ dobę. Niestety określenie rekomendowanej dawki, jak wsparcia żywieniowego w endometriozie wymaga dalszych badań.
3. Jakość
„Złe” kwasy tłuszczowe
Kolejny hamulec korzystnej konwersji to też kwasy tłuszczowe typu trans. Pacjentki z endometriozą powinny unikać produktów, w których znajdują się te tłuszcze. Ich źródłem w diecie jest żywność wysokoprzetworzona: m.in:
- fast food-ach,
- słodycze,
- chipsy,
- margaryny twarde.
Czy wiesz, że…
Według badań Instytutu Żywności i Żywienia – znaczącym źródłem tłuszczów trans jest piernik.
Praktyczne wskazówki:
- tłuszcze w Twojej diecie możesz “czerpać” spożywając nasiona (np. siemię lniane) i orzechy, awokado, masło orzechowe (niesłodzone I Bez dodatku np. oleju palmowego),
- rozważ wprowadzenie alg do swojej diety, zwłaszcza jeśli nie jadasz ryb,
- rozważ suplementację DHA i EPA, zwłaszcza jeśli nie jadasz ryb ani alg,
- unikaj dań smażonych,
- produkty z WNKT nie powinny być poddawane w czasie obróbki kulinarnej wysokim temperaturom (smażenie/grillowanie), innymi słowy – rybę przygotuj na parze, duś, bez obsmażania, albo ugotuj. Dodatek różnorodnych ziół atrakcyjnie urozmaici ich smak i aromat,
- unikaj margaryn z olejów częściowo utwardzanych i produktów z nich przygotowywanych (herbatniki i ciastka kruche mogą je zawierać)!
- unikaj dań typu fast food, snack-ów (krakersy, chipsy, paluszki), wyrobów czekoladowych np. czekolad nadziewanych, pralinek.
Temat trendów diety jest dość szeroki w aspekcie endometriozy, dlatego na kolejne wpisy już wkrótce😊
Suplementacja kwasami tłuszczowymi:
Suplementacja kwasami tłuszczowymi może przynieść pozytywny efekt w niektórych przypadkach jak, do których należą choroby sercowo-naczyniowe, zespół metaboliczny, dyslipidemie oraz w przewlekle choroby zapalne. Jednak wciąż brak jest konkretnych wytycznych dotyczących ilości w przypadku endometriozy, co liczę, że wkrótce się zmieni. Dawka kwasów tłuszczowych powinna być zawsze dobrana indywidualnie biorąc pod uwagę ogólny stan zdrowia, ponieważ nadmiar może być niebezpieczny.
W niektórych przypadkach, chcąc rozpocząć suplementację kwasami tłuszczowymi omega-3 należy zachować szczególną ostrożność. Należą do nich osoby, które mają zaburzenia krzepnięcia krwi np.:
- chorują na hemofilię,
- cierpią na skazę krwotoczną,
- chorują na padaczkę,
- przyjmują leki rozrzedzające krew,
W takich przypadkach za duże dawki kwasów omega-3 niosą ze sobą ryzyko wystąpienia krwawienia lub wydłużenia krwawienia.
Przeciwskazaniem do stosowania oleju z nasion wiesiołka jest padaczka.
A po więcej faktów i przepisów zapraszam do mojej książki, którą możesz kupić:
- przez stronę wydawnictwa Medyk, klikając TU
- w salonach Empik
Dietetyk www.smakfit.pl
Bibliografia:
Parazzini F. Selected food intake and risk of endometriosis. Hum Reprod [Internet]. 2004 Jun 3 [cited 2018 Mar 11];19(8):1755–9.
Trabert B, Peters U, De Roos AJ, Scholes D, Holt VL. Diet and risk of endometriosis in a population-based case–control study. Br J Nutr [Internet]. 2011 Feb [cited 2018 Mar 11];105(03):459–67.
Heard ME, Melnyk SB, Simmen FA, Yang Y, Pabona JMP, Simmen RCM. High-Fat Diet Promotion of Endometriosis in an Immunocompetent Mouse Model is Associated With Altered Peripheral and Ectopic Lesion Redox and Inflammatory Status. Endocrinology 2016 Jul [cited 2018 Mar 11];157(7):2870–82.
Missmer SA, Chavarro JE, Malspeis S, Bertone-Johnson ER, Hornstein MD, Spiegelman D, et al. A prospective study of dietary fat consumption and endometriosis risk. Hum Reprod Oxf Engl. 2010 Jun [cited 2018 Mar 11];25(6):1528.
Kris-Etherton PM, Harris WS, Appel LJ, American Heart Association Nutrition Committee. Fish consumption, fish oil, omega-3 fatty acids, and cardiovascular disease [published correction appears in Circulation. 2003;107(3):512]. Circulation. 2002;106(21):2747-2757
Calder PC. Omega‐3 polyunsaturated fatty acids and inflammatory processes: nutrition or pharmacology? Br J Clin Pharmacol . 2013 Mar [cited 2018 Mar 11];75(3):645. /
Herington JL, Glore DR, Lucas JA, Osteen KG, Bruner-Tran KL. Dietary fish oil supplementation inhibits formation of endometriosis-associated adhesions in a chimeric mouse model. Fertil Steril [Internet]. 2013 Feb [cited 2018 Mar 11];99(2):543-550.e1.
Simopoulos A.P.: The importance of the omega-6/omega-3 fatty acid ratio in cardiovascular disease
and other chronic diseases. Exp. Biol. Med., 2008; 233: 674-688. – 2.
Netsu S, Konno R, Odagiri K, Soma M, Fujiwara H, Suzuki M. Oral eicosapentaenoic acid supplementation as possible therapy for endometriosis. Fertil Steril. 2008 Oct [cited 2018 Mar 11];90(4):1496–502.
